Âm nhạc cho trẻ mầm non có thể ví như nguồn sữa nuôi dưỡng tinh thần của bé ngay từ khi lọt lòng mẹ và nó có vai trò đặc biệt trong giai đoạn trẻ ở tuổi mầm non. Những giai điệu vui tươi, trầm bổng, sự phong phú của âm hình, tiết tấu và màu sắc âm thanh của các thể loại âm nhạc đưa con trẻ vào thế giới của cái đẹp một cách hấp dẫn và thú vị. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ: đối với trẻ ở lứa tuổi mầm non, âm nhạc là môn học giúp trẻ phát triển toàn diện nhất.
Âm nhạc giúp trẻ phát triển nhân cách toàn diện
Nhận thức: Các nghiên cứu về thần kinh cho thấy sự tiếp xúc với âm nhạc có thể thiết lập được phản xạ có điều kiện ở trẻ, đồng thời thúc đẩy trí lực của bán cầu trái, phát triển khả năng nhận thức và các kỹ năng lập luận phức tạp.
Ngôn ngữ: Kinh nghiệm tiếp cận với âm nhạc giúp trẻ sử dụng ngôn ngữ để miêu tả, cách phát âm thông qua việc lắng nghe và hát. Âm nhạc có thể giúp trẻ phát triển nhận thức, ngôn ngữ hòa nhập được với thế giới bên ngoài từ gia đình, cộng đồng, nhà trường và xã hội. Chính những hiện tượng của cuộc sống, những truyền thống văn hóa được phản ánh trong các tác phẩm âm nhạc làm phong phú thêm vốn hiểu biết của trẻ. Trong khi tập hát, trẻ không chỉ tiếp thu những đường nét, giai điệu, tiết tấu âm nhạc, lời ca giản dị dễ hiểu gần gũi với trẻ mà còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Theo giáo sư Michael Schulte – Markwort, người đúng đầu Viện Tâm lý trẻ em ở bệnh viện đại học Hamburg, Đức: “Âm nhạc giúp trung tâm xử lý ngôn ngữ của não phát triển tốt, khiến trẻ có thể bộc lộ khả năng âm nhạc ở độ tuổi sớm nhất, phục vụ cho việc học và nói sớm hơn những đứa trẻ sinh ra trong những gia đình không có cơ hội tiếp cận với âm nhạc”
Âm nhạc giúp trẻ mầm non TimeWay Preschool phát triển toàn diện
Thể chất: Việc vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cơ bắp và các tố chất như độ bền, độ linh hoạt, dẻo dai, tính chính xác, sự nhanh nhạy, sự cân bằng, sự khéo léo…Theo các nhà tâm lý học, vấn đề mấu chốt của việc vận động theo nhạc nằm ở mối tương quan giữa hoạt động thể chất và hoạt động trí não. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự luân phiên giữa vận động thể lực và vận động trí não có tác động tích cực đến sức khỏe của con người, nhờ đó cường độ và chất lượng của hoạt động trí não được nâng cao.
Âm nhạc là phương tiện góp phần phát triển giáo dục thể chất cho trẻ. Khi trẻ hát và vận động theo nhạc gợi lên những thay đổi của nhịp tim, mạch, trao đổi máu, giãn nở hô hấp làm cơ thể mềm dẻo, khéo léo… Theo kết luận của Bộ Giáo dục và Đào tạo Mỹ, vấn đề mấu chốt của việc vận động theo nhạc nằm ở mối tương quan giữa hoạt động thể chất và hoạt động trí não, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự luân phiên giữa vận động thể lực và vận động trí não có tác động tích cực đến sức khỏe của con người, nhờ đó cường độ và chất lượng của hoạt động trí não được nâng cao.
Thẩm mỹ: Âm nhạc giúp hình thành ở trẻ mầm non khái niệm về cái đẹp, về không gian…Âm nhạc được sử dụng như một công cụ tích cực để đưa vào ý thức của trẻ một cách sâu sắc những giá trị, vẻ đẹp trong nhân cách con người. Quan hệ giữa âm nhạc và thẩm mỹ được dựa trên kinh nghiệm của riêng trẻ và xác định hoạt động cũng như cảm xúc gắn với âm nhạc ở trẻ. Nếu trẻ có được thái độ hứng thú, say mê với âm nhạc thì nhiệm vụ giáo dục thẩm mỹ về cơ bản đã được giải quyết, bên cạnh đó các kỹ năng nhạc đa dạng và phong phú cũng được hình thành.
Cảm xúc và hiểu biết xã hội: Âm nhạc tạo cơ hội cho trẻ được thể hiện cảm xúc của mình và kích thích sự hiểu biết văn hóa của các vùng miền trên thế giới.
Và điều quan trọng nữa, âm nhạc tạo cơ hội cho trẻ được thể hiện cảm xúc của mình và kích thích sự hiểu biết văn hóa của các vùng miền trên thế giới. Bởi chính ở đây, âm nhạc được coi như một phương tiện đưa thế giới tới tâm hồn trẻ, giáo dục toàn diện nhân cách trẻ. Âm nhạc là phương tiện góp phần hình thành cho trẻ phẩm chất đạo đức. Bởi khi tác động đến tình cảm của trẻ, âm nhạc đã truyền tải tới trẻ tình cảm đạo đức, nhiều khi tác động âm nhạc còn nhanh hơn cả những lời khuyên, hay sự ra lệnh của người lớn. Các tác phẩm ca ngợi thiên nhiên, đất nước, con người, những hình ảnh thân thuộc với trẻ như bà, mẹ, chú bộ đội, cô giáo, gợi cho trẻ tình yêu quê hương đất nước, yêu thủ đô, sự quan tâm yêu thương, gắn bó với người ruột thịt, lòng biết ơn với những người đã cống hiến cho đất nước vì nhân dân. Những điệu múa, trò chơi dân gian, các bài hát dân ca các vùng, các miền đều đem đến cho trẻ những cảm xúc trữ tình, niềm tự hào của dân tộc. Cho trẻ làm quen với những tiết tấu điển hình của các bài hát hay trích đoạn tác phẩm của nước ngoài không chỉ giúp trẻ mở mang hiểu biết về các dân tộc, các vùng miền khác nhau mà còn nhen nhóm trong lòng trẻ thơ tình hữu nghị quốc tế, cộng đồng.
Âm nhạc giúp trẻ thể hiện
Như vậy, âm nhạc là một phương tiện kỳ diệu và tế nhị nhất để truyền đạt lời kêu gọi của những cái tốt đẹp và nhân đạo. Nó dẫn dắt trẻ vào thế giới của điều thiện, tạo ra sự đồng cảm và là một phương tiện bồi dưỡng năng lực sáng tạo của trí tuệ mà không một phương tiện nào sánh được. Qua giáo dục âm nhạc hình thành cho trẻ lòng yêu thiên nhiên, Tổ quốc, tình yêu thương con người. Âm nhạc là phương tiện phát triển năng lực thẩm mĩ, đạo đức, trí tuệ, thể chất cho trẻ, tạo tiền đề cho sự phát triển toàn diện nhân cách, củng cố kiến thức trẻ trong học tập, vui chơi. Bởi vậy, giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non – đó không phải là đào tạo nhạc công mà chính là đào tạo con người.
Âm nhạc có tác động rất lớn đến thế giới nội tâm của con người, đặc biệt là trong việc giáo dục trẻ mầm non. Có ý kiến cho rằng, giáo dục, giáo dục âm nhạc – đó không phải là đào tạo nhạc công mà là đào tạo con người.
Bài hát ru con nhẹ nhàng của mẹ, tiếng huýt sáo của cha, tiếng cười hóm hỉnh của ông, bà, các cô, dì, cậu, chú,…thực sự là những hoạt động âm nhạc giúp trẻ vừa rèn luyện những kỹ năng ngôn ngữ, vừa được học cách tương tác tích cực với những người khác trong xã hội. Theo giáo sư Michael Schulte- Markwort, thuộc Viện Tâm lý trẻ em ở bệnh viện của đại học Hamburg, Đức thì: “Âm nhạc giúp trung tâm xử lí ngôn ngữ của não phát triển tốt, khiến trẻ có thể bộc lộ khả năng âm nhạc ở độ tuổi sớm nhất, phục vụ cho việc học và nói sớm hơn những đứa trẻ sinh ra trong những gia đình không cơ hội tiếp cận với âm nhạc”.
Cảm nhận âm nhạc trong giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non
Thành công của việc giáo dục mầm non cho trẻ mầm non thể hiện qua việc trẻ lĩnh hội được các dạng hoạt động âm nhạc như thế nào: cảm nhận âm nhạc, kỹ năng hát, cảm nhận nhịp, biểu diễn bài hát, các trò chơi âm nhạc, nhạy, học nốt nhạc,…cũng như việc có mong muốn, ham thích được thực hiện các hoạt động âm nhạc hay không.
Thế nào là cảm nhận âm nhạc?
Cảm nhận âm nhạc – đó là quá trình hiểu một tác phẩm âm nhạc một cách toàn diện, hình tượng và mang đậm sắc thái cảm xúc.
Những cơ chế tâm lý của việc cảm nhận âm nhạc bao gồm: sự nhạy cảm với âm nhạc, thính giác phát triển tốt (“có tai nghe nhạc” – cảm thụ nhạc tốt), trí nhớ, tư duy âm nhạc, khả năng sáng tạo.
Thuật ngữ “cảm nhận âm nhạc” trong việc giáo dục âm nhạc mang hai ý nghĩa chính. Theo nghĩa rộng, “cảm nhận âm nhạc” có thể hiểu như việc trẻ lĩnh hội (nắm vững) những dạng hoạt động âm nhạc khác nhau (hát, múa, trò chơi âm nhạc) trong giờ học. Theo nghĩa hẹp, “cảm nhận âm nhạc” được hiểu như quá trình nghe nhạc: làm quen với các tác phẩm âm nhạc thuộc các thể loại khác nhau. Nói theo ngôn ngữ của phương pháp dạy âm nhạc thì: cảm nhận âm nhạc” và “nghe nhạc” gần như đồng nghĩa với nhau.
Thế nhưng mục đích của việc nghe nhạc không chỉ nằm ở chỗ làm quen với các tác phẩm âm nhạc. “Cảm nhận âm nhạc” mang ý nghĩa rộng hơn là “nghe nhạc” một cách đơn giản. “Cảm nhận âm nhạc” không chỉ có nghĩa là hưởng ứng âm nhạc một cách nồng nhiệt, trực tiếp, mà còn có nghĩa là hiểu và trải nghiệm nội dung của tác phẩm âm nhạc cũng như ghi nhớ những hình tượng của tác phẩm
Một số hoạt động cụ thể cho trẻ mầm non TimeWay Preschool
Hát: đóng vai trò đặc biệt trong cuộc sống hằng ngày của trẻ. Đơn giản vì khả năng hát và giọng hát có ở hầu hết mỗi người, đặc biệt là ở trẻ. Hơn nữa, phần lớn những hoạt động hằng ngày của trẻ có thể tổ chức kèm theo việc hát: học thể dục, học toán, học đánh vần, ngoại ngữ…Hát làm cho việc tiếp nhận bài học trở nên dể dàng và hiệu quả hơn.
Trẻ mầm non sẽ yêu thích việc hát và đặc biệt khả năng ngôn ngữ sẽ được tiếp nhận khi bé trực tiếp hát những bài hát, vì khi đó có thể luyện âm thanh, thực hiện những điệu bộ có quy định sẵn, hay sáng tạo ra những hành động đi kèm. Mùa hè là khoảng thời gian thuận lợi và dồi dào để tập trung phát triển khả năng hát của trẻ.
Đồng ca giữ vị trí chủ đạo trong việc giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non. Việc dạy hát cho trẻ một cách có hệ thống sẽ giúp trẻ phân biệt ngữ điệu tốt hơn. Trẻ không phân biệt ngữ điệu cần chú ý nhiều hơn hoặc giáo viên phải làm việc riêng với trẻ ngoài giờ học. Cũng nên cho những trẻ cảm nhận ngữ điệu tốt hát đơn ca để làm mẫu cho những trẻ khác.
Nên nhớ rằng mục đích chính của việc dạy hát cho trẻ, nhất là trẻ mầm non, là hướng cho trẻ đến việc thể hiện cảm xúc của mình, cảm nhận được tự do và niềm vui của hoạt động học tập và cuộc sống chứ không phải là việc truyền đạt cho trẻ kỹ thuật hát.
Hoạt động thực hành dành cho giáo viên dạy trẻ:
- Tìm những bài hát ngắn, giai diệu đơn giản để áp dụng vào hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non.
- Xây dựng mục đích và nội dung cơ bản của một giờ học nhạc với trẻ mầm non trên nền tảng bài hát đã chọn.
Chơi nhạc cụ: một trong những hoạt động tập thể phổ biến nhất. Chức năng chính của việc chơi nhạc cụ là phát hiện năng khiếu âm nhạc, làm giàu kinh nghiệm cảm nhận các âm thanh khác nhau và tăng hứng thú hoạt động với đồ vật của trẻ.
Hoạt động thực hành cho giáo viên dạy trẻ:
Nếu giáo viên cảm thấy việc chơi nhạc cụ quá khó so với mức độ tiếp thu của trẻ thì có thể thay thế bằng những hoạt động khác như cho trẻ phân biệt các loại nhạc cụ khác nhau (đàn ghi-ta, đàn dương cầm, trống, đàn chanh, bộ gõ, bộ lắc,…). Trước tiên giáo viên cho trẻ nhìn thấy nhạc cụ, nghe âm thanh của nhạc cụ. Sau đó giáo viên bịt mắt trẻ và yêu cầu trẻ đoán tên của nhạc cụ khi giáo viên chơi nhạc cụ nào đó.
Thể dục nhịp điệu: giúp cho trẻ phát triển đồng thời cảm nhận âm nhạc và các cử động cơ bắp, đầu, tay, chân và toàn thân. Thể dục nhịp điệu cũng giúp trẻ thư giãn, nhất là những trẻ có rối loạn cảm xúc. Nó cũng giúp cho trẻ phát triển được khả năng định hướng trong không gian.
Hoạt động thực hành dành cho giáo viên dạy trẻ: Chọn một bản nhạc ngắn (có lời hoặc không lời) và xây dựng một giờ học thể dục nhịp điệu cho trẻ mầm non: xây dựng những động tác cơ bản phù hợp với nhịp điệu, tiết tấu của bản nhạc hay bài hát, có thể cho trẻ vừa hát vừa tập thể dục (khi trẻ đã thuộc các động tác).
Nhảy, múa: Giúp trẻ phát triển tư duy hình tượng, định hướng không gian và vận động tinh. Nhảy, múa cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển trí tuệ tưởng tượng vốn rất phong phú.
Nhảy múa trẻ mầm non TimeWay Preschool
Hoạt động thực hành dành cho giáo viên dạy trẻ mầm non TimeWay Preschool
Xây dựng một điệu múa đơn giản cho một nhóm trẻ (số lượng tùy thuộc giáo viên chọn) trên nền nhạc một bài hát hay một bản nhạc không lời nào đó. Nên chọn những bài hát có nhiều hình ảnh (con người, thú vật, cây cỏ, hiện tượng thiên nhiên…).
